Autor: Marko Stanojević, profesor istorije
Izgled Beograda početkom XIX veka
Po izbijanju Prvog srpskog ustanaka, tursko stanovništvo u Beogradu ispoljavalo je neprijateljski stav prema srpskom stanovništvu. To je i bio razlog napuštanja Beograda od strane nekoliko stotina hrišćanskih i jevrejskih trgovaca. Oni su se, sa sve imovinom i porodicama, preselili u susednu Austriju. Samo je bogatijim trgovcima bio odobren rad u Zemunu. Zemunski trgovci su izrazili protivljenje njihovom iznenadnom naseljavanju, videvši u njima jaku konkurenciju.
Situacija se promenila krajem 1806. godine, kada su ustanici zauzeli Beograd. Tursko stanovništvo moralo je da napusti grad. U njihove prazne kuće naseljavale su se pridošlice, iz redova ustanika ili njihovih porodica, dolazeći u Beograd. Srpska vlast je otpočela sa prodajom napuštenih turskih imanja. Beogradsko stanovništvo brzo se obnovilo i po broju i po strukturi, jer je među pridošlicama bio veliki broj zanatlija i trgovaca, iz svih krajeva Balkana i susedne Austrije.
Beograd je u to vreme bio podeljen na dve lokacije, tvrđavu i varoš. Sama varoš bila je smeštena u „Šancu“, pojasu koji se pružao između pustog zapuštenog gradskog polja, prostor današnjeg Kalemegdana i spoljnih bedema. Bedem je bio nasip od zemlje, visine od oko šest metara, sa unutrašnje strane ojačan palisadima, dok se sa spoljne strane nalazio rov, dubine od četiri metra.
Ubrzo, oživeo je promet na skelama pored Beograda, gde je najveći deo uvozne robe dopreman, a kasnije dostavljan preko trgovačke mreže i u unutrašnjost zemlje. U trgovačkim poslovima značajno učešće imale su ustaničke starešine: Karađorđe Petrović, Miloje Petrović, Petar Ičko, Jakov Nenadović, Cincar Janko Popović, ali i mnogi drugi. Poslovni ljudi, trgovci iz Beograda, odlazili su često poslom do Pešte. Prodavali su robu, mada, češće je nabavljali za potrebe Beograda. Glavni trgovci na gradskim tržnicama bili su Grci, potom Jermeni i Cincari, tek na kraju i Turci.
Trgovina u Beogradu za vreme turske vlasti
Neposredno nakon oslobođenja Beograda, 1807. godine, nicali su mali dućani u Beogradu. Glavni predmeti trgovine bili su: šećer, kafa, pipinač, zejtin, zatim čoha, svila, marame, vunene i pamučne tkanine. Pre izbijanja ustanka, mali broj srpskih trgovaca je imao svoj dućan u Beogradu. Oslobođenje Beograda ojačalo je vlast koja je podsticala naseljavanje domaćih trgovaca, čime bi se sprečilo ili umanjilo naseljavanje turskih i drugih stranih trgovaca.
Oživljavanje privrede u Srbiji, naročito u Beogradu, donelo je i vidne rezultate, vrlo brzo. Najpre, u normalizovanju života u gradu, a zatim i u bogaćenju viđenijih ljudi, ustaničkih starešina, koji su u velikom broju učestvovali u trgovini.
Nakon propasti ustanka, 1813. godine, novonastalo stanje u Beogradu, pa i u čitavoj Srbiji,bilo je veoma teško. Turci su vratili svoj iscrpljujući sistem dažbina. U Beograd se ponovo vratilo odbeglo tursko stanovništvo. Turci su od same trgovine očekivali velike koristi, pogotovo što su srpski trgovci bili obavezani plaćanjem velikih dažbina. Beograd je zamro u takvom haosu. Svi su izbegavali dolazak u grad pun nasilja.
